کد مطلب:12288 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

راه عاقبت به خير شدن انسان چيست؟ آيا عبادت فراوان در اين كار مؤثر است، اگر چنين است، چرا ابن ملجم با وجود عبادت فراوان، حتي خواندن نماز شب، عاقبت به خير نشد؟ آيا ميتوان گفت كه انسان با صدقه دادن، عاقبت به خير ميشود؟

1. شايد بتوان گفت كه اساسيترين راه عاقبت به خير شدن انسان، تلاش خستگيناپذير در خودسازي، و اصلاح و تربيت خود است، و جهت كلي آن را نيز بندگي آميخته با اخلاص او تشكيل ميدهد. پيداست كه دست مايه اين تلاش مقدس، پايداري در برابر هواهاي نفساني و ياري جستن هميشگي از خداوند در اين راه دشوار و پرفراز و نشيب است.

به نمونه هايي از اين ميدان كارزار با هواهاي نفساني در روايتي از امام صادقاشاره شده است: مَنْ ملك نفسه اذا رغب، واذا رهب، واذا اشتهي، واذا غضب، واذا رضي، حرّمالله جسده علي النّار; كسي كه به هنگام تمايل، ترس، شهوت، خشم و خشنودي از كسي، بر خود مسلّط باشد (آنچنان كه اين امور، او را از فرمان خداوند منحرف نسازد)، خداوند بدن او را بر آتش حرام ميكند.(وسايل الشيعه، حر عاملي، ج 11، ص 123، المكتبة الاسلاميه.)

2. سازندگي نفس و مراقبت هميشگي از آن، مورد تأكيد قرآن كريم نيز ميباشد، تا آن جا كه در اين باره ميفرمايد: يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ...َ ;(مائده،105) اي كساني كه ايمان آوردهايد، مراقب خود باشيد.

3. هم چنان كه در روايت نخست اشاره شد، روح عبادت، اخلاص و گسستگي از غيرخدا در اين عمل، تكامل آفرين است; از اين رو، دليل عاقبت به خير نشدن، عابداني مانند ابنملجم، بينصيب بودن عبادتشان از اين شرط اساسي در عبادت بوده است.

4. از جمله پيامدهاي خودسازي، خودشناسي است; چرا كه اين دو از يكديگر، جدا نميشوند.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 19، ص 395، دار الكتب الاسلاميه.) در حقيقت انسان در پرتو خودسازي، به خودشناسي نيز دست مييابد.

5. عبادت همراه با شرايط مزبور، انسان را بيداردل، نوراني و باصفا كرده، اين روحيّه را در او به وجود ميآورد كه نه به هنگام نعمت خود را از مجازات الهي در امان ميبيند، و نه در زمان روبهرو شدن با گرفتاري، از رحمتش قطع اميد ميكند. اين دو عامل نيز، آنان را در حركتي مداوم و آميخته با هوشياري و احتياط، به سوي دوست ميبرد.(همان، ص 393.)

قرآن كريم در اين باره ميفرمايد: أَمَّنْ هُوَ قَـَنِتٌ ءَانَآءَ الَّيْلِ سَاجِدًا وَ قَآغمًا يَحْذَرُ الاْ ئَخِرَةَ وَ يَرْجُواْ رَحْمَةَ رَبِّهِي قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لاَيَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الاْ ئَلْبَـَبِ ;(زمر،9) ]آيا چنين كسي با ارزش است (اشاره به آيه قبل)[ يا كسي كه در ساعات شب به عبادت مشغول بوده، و در حال سجده و قيام، از عذاب آخرت ميترسد، و به رحمت پروردگارش، اميدوار است؟ بگو آيا كساني كه ميدانند، با كساني كه نميدانند، يكسانند؟ تنها صاحبان مغز، متذكّر ميشوند.